EĞİTİCİ BİLGİ

Ege Bölgesi, yer şekilleri, iklim ve bunun etkisine bağlı olarak beşeri ve ekonomik yönden farklı olan iki bölüme ayrılmıştır. Bunlar Ege Bölümü ve İç Batı Anadolu Bölümüdür.



Yer şekilleri



Yer şekillerinin oluşmasında 3. zaman sonları ile 4. zaman başlarındaki tektonik hareketler belirleyici olmuştur.



Dağlar : Bölgenin batısında, Ege Denizine dik uzanan, doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovaları yer alır. Kuzeyden güneye doğru sıralanan Kaz Dağı, Mardan Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar ve Aydın Dağları kırılma sonucu oluşan horstlardır. Manisanın Kula ilçesi yakınlarında genç volkan konileri yer alır.



Ovalar : Doğu batı yönlü uzanan dağ sıraları arasında yer alan Edremit, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovaları kırılma sonucu oluşan grabenlerdir. Ege Bölümünde yüksekliği 250 metreden daha az olan çöküntü ovaları yer alır ve iç kesimlere doğru uzanır. Bölgenin en güneyindeki Menteşe Yöresinde ise karstik ovalar yaygındır.



Platolar : Bölgedeki platolar Ege grabenlerinin doğusunda, İç Batı Anadolu Bölümündeki yüksek düzlüklerdir. Kıyı Ege ovalarının bittiği yerde, plato görünümündeki İç Batı Anadolu eşiği başlar. İç Batı Anadolu Platosu üzerinde yüksekliği 2000 metreden az olan Demirci, Eğrigöz, Şaphane, Murat, Emir ve Sandıklı Dağları yer alır.



Akarsular ve Göller



Akarsular : Bölgenin akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderestir. Hepsi Ege Denizine dökülür. Akarsuların aşağı çığırlarında arazi eğimi azaldığı için menderesler, akarsu ağızlarında ise akarsularla aynı adları taşıyan irili-ufaklı delta ovaları oluşmuştur. Akarsuların yatak eğimi az olduğu için hidroelektrik potansiyelleri de azdır.



Göller : Göl bakımından fakir olan Ege Bölgesinde Bafa (Çamiçi) ve Marmara gölleri yer alır. Bu göller alüvyal set gölleridir. Suları tatlıdır.



İklim



Kıyı kesimindeki Asıl Ege Bölümünde Akdeniz iklimi özellikleri görülür. Akdeniz ikliminin etkileri, çöküntü ovaları boyunca, kıyıdan yer yer 100-150 km kadar içerilere sokulur. Kıyı kesiminde kar yağışları ve don olayları çok ender görülür. Kışları oldukça ılımandır. Yaz mevsimi kıyı ovalarında oldukça sıcak ve kurak geçer. İç Batı Anadolu Bölümünde ise Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş özelliği görülür. Sıcaklık farkları artar. İç Batı Anadoluda kış mevsimi kıyı kesime göre daha soğuktur. Kar yağışları ve don olayları görülür. Yaz mevsimi ise kıyı kesime göre daha sıcaktır. İç Batı Anadoluda kıyı kesimine göre azalan yağışlar, ilkbahar mevsimine doğru kayar. Yaz kuraklığı kıyı kesimden daha azdır.



Doğal Bitki Örtüsü



Ege Bölümünde 500-600 metreler kadar makiler, daha yükseklerde iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır. İç Batı Anadolu Bölümünde çalılık ve ormanlarla, İç Anadoluya doğru bozkırlar göürülür.



Nüfus ve Yerleşme



Nüfus sayısı bakımından Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinden sonra 4. sırayı alır. Bölgede doğum oranı düşüktür. Yüzölçümü küçük olduğundan, nüfus yoğunluğu bakımından Marmara Bölgesinden sonra 2. sırayı alır. Nüfusun dağılışı düzenli değildir. Kıyı kesimindeki ovalar sık nüfuslu, iç kesimler ise dağlık Menteşe Yöresi ise oldukça tenhadır. Ege Bölümünde kentleşme oranı yüksek, göçler nedeniyle nüfus artışı fazladır. Ayrıca bu bölümde yer alan Kuşadası, Bodrum, Marmaris gibi turizm merkezlerinde yaz mevsiminde turizm nedeniyle nüfus artar.



İller



Afyon, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak



Ekonomik Özellikler



Tarım



Kıyı kesimindeki Ege Bölümünde verimli tarım topraklarının bulunması ve Akdeniz ikliminin etkisi nedeniyle, ekonomik değeri yüksek olan ihraç ürünleri yetiştirilir. Bu bölümde tarımda makine kullanımı yaygındır. İntansif (modern) tarım yöntemleri uygulanır. Tarımsal nüfus yoğunluğu fazla olan bu bölümde seracılık da yaygındır. İç Batı Anadolu Bölümünde iklimin karasallaşması ve sulamanın yaygın olmaması, tarımsal ürün çeşitliliğini azaltır. Kıyıda yetiştirilen ürünler bu bölümde yetiştirilemez.



Tarım Ürünleri



Asıl Ege Bölümünün Başlıca Tarım Ürünleri



Tütün : Türkiye tütün üretiminin % 50sini bu bölge karşılar. Tüm kıyı ovalarında ekimi yapılan ve yurt dışına ihraç edilen tütün en çok Bakırçay Ovasında yetiştirilir.



Zeytin : Akdeniz ikliminin tanıtıcı kültür bitkisi olan zeytin en çok Ege Bölgesinde yetiştirilir. Türkiye üretiminin % 48ini Ege Bölgesi sağlar. Edremit Ayvalık Yöresi başta olmak üzere tüm kıyı kesiminde ve yer yer 100 km içerilere kadar zeytin yetiştirilir.



Üzüm : Türkiyede üzüm üretiminin % 40ını sağlayan bölge 1. sırada yer alır. Kurutularak ihraç edilen çekirdeksiz üzümün tamamını Ege Bölgesi üretir. Başta Gediz Ovası olmak üzere Büyük ve Küçük Menderes ovalarında yetiştirilir.



İncir : Kış ılıklığı isteyen ve Akdeniz iklimine uyumlu olan incirin %82si bu bölgede yetiştirilir. Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında incir üretimi yoğunlaşır. Kurutularak yurt dışına ihraç edilen incirin en çok yetiştirildiği yer ise Aydındır.



Pamuk : Akdeniz iklimine uyumlu olduğundan kıyı ovalarında ekimi yapılır. Büyük Menderes ve Gediz ovalarında üretimi yoğunlaşır. Türkiye üretiminin % 42sini sağlayan Ege Bölgesi üretimde ilk sırayı alır.



Turunçgiller : Akdeniz iklimine uyumlu olan ve kış ılıklığı isteyen turunçgil üretimi, İzmirin güneyindeki kıyı ovalarında yapılrı. Türkiye üretiminin %10unu sağlayan bölge, Akdeniz Bölgesinden sonra 2. sırayı alır.



Pirinç : Çöküntü ovalarında ekimi yoğunlaşır.



Sebze : Bölgenin sebze üretiminde önemli bir yeri vardır. Domates, biber, patlıcan, patates, salata, kereviz, pırasa, başlıcalarıdır.



Meyve : Bölge kendine özgü meyve üretimi ile diğer bölgelerden ayrılır. İncir, turunçgil ve üzümün yanı sıra elma ve kiraz üretimi de önem taşır.



İç Batı Anadolu Bölümünün Başlıca Tarım Ürünleri



Haşhaş : Tohumundan yağ ve kozasından morfin yapımında kullanılan afyon sakızının elde edildiği bir bitkidir. Bu nedenle ekimi devlet kontrolünde yapılır. Türkiye üretiminin %90ını Ege Bölgesi karşılar. Afyonkarahisar çevresinde ekimi yoğunlaşır.



Tahıllar : Bölgede üretilen tahıl ülke üretiminin % 10a yakın bölümünü karşılar. Tahıllardan buğday ve arpa, Afyon, Kütahya, Denizli ve Uşakta üretilir.



Şekerpancarı : Önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı Afyon, Kütahya ve Denizlide üretilir.



Ayçiçeği : Denizel etkilerin sokulmadığı İç Batı Anadoluda sulanabilen alanlarda yetişir.



Baklagiller : Uşak, bölgede nohut üretiminin en fazla yapıldığı yerdir.



Hayvancılık



Bölgede hayvan otlatmaya elverişli alanlar pek fazla değildir. Otlaklar daha çok İç Batı Anadoluda görülür. Bölgenin kıyı kesiminde besi hayvancılığı, İç Batı Anadolu Bölümünde dağlıç ve sakız ırkı, İç Batı Anadolu platolarında karaman ırkı koyun yetiştirilir. Özellikle maki alanlarında kıl keçisi yetiştiriciliği önem taşır. Menteşe Yöresinde arıcılık gelişmiştir. Kümes hayvancılığı son yıllarda gelişme göstermiştir. Ayrıca doğal balıkçılığın yanı sıra kültür balıkçılığı da yapılır.



Ormancılık



Türkiye ormanlarının %19u Ege Bölgesinde yer alır. Ormanlar Asıl Ege Bölümünde yoğunlaşır. Menteşe Yöresi, Aydın Dağları, Bozdağlar ve Kaz Dağı orman bakımından en zengin alanlardır. Menteşe Yöresinde sığla yağı üretimi yapılır. Günlük ağacı ve meyan kökü de bölgedeki diğer önemli orman ürünleridir.



Madenler ve Enerji Kaynakları



Madenler : Krom üretiminde ikinci sırayı alan bölgede, Köyceğiz, Marmaris, Emette krom çıkarılır. Menteşe Yöresinde zımpara taşı, Afyonda mermer, Eymir, Ayazmand ve Torbalıda demir, Kütahya-Emette bor minerali çıkartılır. Ayrıca İzmir Çamaltı tuzlasında tuz üretilir.



Enerji Kaynakları : Türkiyenin en önemli linyit yatakları bu bölgede yer alır. Linyit üretiminin %90ı Ege Bölgesinden sağlanır. Çıkarıldığı yerler; Muğla Yatağan, Manisa Soma, Kütahyada Tavşanlı, Tunçbilek, Seyitömer ve Değirmisazdır. Linyitin önemli bir bölümü termik santrallerde yakılarak elektrik enerjisi üretilir.



Enerji Üretim Tesisleri



Termik santrallerin en çok olduğu bölgedir. Bu santraller; Manisa-Soma, Muğla-Yatağan ve Gökova ile Kütahya-Seyitömer ve Tunçbilekte kuruludur. Termik enerjinin yanı sıra hidroelektrik enerjisi üretimi de yapılır. Demirköprü (Gediz), Kemer ve Adıgüzel (Büyük Menderes) barajları bu bölgededir. Denizli-Sarayköyde jeotermal santral kuruludur.



Endüstri



Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :



Besin, Sıvı Yağ : İzmir, Ayvalık, Edremit



Şeker : Uşak, Afyon, Kütahya



Sigara ve İçki : İzmir



Petrol Arıtma ve Petro Kimya : İzmir - Aliağa



Seramik, Çini, Porselen : Kütahya, Uşak, İzmir



Pamuklu Dokuma : İzmir, Aydın, Nazilli, Söke, Bergama, Denizli ve Uşak



Otomotiv : İzmir



Tarım Makineleri : Manisa, Aydın



Kağıt : Afyon (Çay)



Azot Gübre : Kütahya



Ulaşım



Doğu batı yönlü uzanan dağlar ve arasındaki ovalar, kıyı kesimle iç kesimi birbirine bağlayan yolların yapımını kolaylaştırmıştır. Dağlık Menteşe Yöresi dışında bölgede ulaşım sorunu yoktur. İzmit limanı ard bölgesine kara ve demiryollarıyla bağlanmıştır. Türkiyenin en önemli ihraç limanıdır. Afyon ve Denizli de önemli yolların kesiştiği, ulaşımın geliştiği merkezlerdir.



Turizm



Ege Bölgesinde özellikle kıyı kesimler tarihi ve doğal güzellikleriyle turizmin çok geliştiği yerlerdir. Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Çeşme, Didim, Foça deniz turizminin geliştiği merkezlerdir. Denizli Pamukkaledeki travertenler, kaplıcalar, Selçuk-Efeste Meryem Ana Kilisesi ve antik kent, Bergama, Sard, Didim, Milet, Afrodisyas anitk kentleri, Afyon ve Kütahya kaplıcaları bölgenin diğer turizm zenginlikleridir.



Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri



Ege Bölgesi sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Marmara Bölgesinden sonra 2. sırada yer alır. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir.



İncir

Pamuk

Tütün

Üzüm

Zeytin

Haşhaş

Linyit

Endüstri ürünleri

Turizm