Basketbol
BASKETBOL
Basketbol beşer kişilik iki takımla oynanır. Her takımın en çok yedi yedek
oyuncusu bulunabilir. Oyuncu, oyunun durduğu herhangi bir anda değiştirilebilir
ve oyuncu değiştirmede bir sınırlama yoktur. Genelde takımdaki beş oyuncunun
ayrı ayrı görevleri vardır. Her oyuncu atış yapabilir ve karşı takımın hücumu
sırasında da savunma yapması zorunludur. Oyuncular alanda, bir orta, iki ileri
ve iki savunma oyuncusu olarak yerini alır. En uzun boylu oyuncu, genellikle
orta oyuncusu olarak seçilir. Karşılaşma, oyunun ve her devrenin başlangıcında
hakemin, topu orta yuvarlakta havaya atmasıyla başlar. Topun, iki takımdan birer
oyuncu arasında, iki oyuncunun da sıçrayabileceğinden daha yukarıya atılması
gerekir. Top en yüksek noktasına ulaştıktan sonra, iki rakip oyuncu sıçrayarak
topu kendi takımına kazandırmaya çalışır. Topu kapan takım paslaşarak ya da top
sürerek rakip takımın potasına doğru ilerler. Topa sahip olan oyuncu, takım
arkadaşıyla paslaşmadan önce bir adım atabilir. Top sürme, her adımda bir topu
yerde sektirerek yapılır. Top sürerek ilerleyen oyuncu durup topu tuttuktan
sonra ya pas vermek ya da sepete atış yapmak zorundadır. Yeniden top sürerek
oyuna devam edemez, devam ederse 'çifte sürme' diye adlandırılan bir hataya yol
açmış olur.
Oyuncu topu potaya herhangi bir noktadan ve açıdan atabilir. Sıçrayarak topu
doğrudan doğruya sepetin içine de bırakabilir. Savunma yapan oyuncu, atış
yapanı, faul yapmadan engellemeye çalışır. Topun çemberden girmesine 'basket'
denir. Üç sayı çizgisi adı verilen yarım dairenin dışından yapılan isabetli
atışlar üç sayı kazandırır. Üç sayı çizgisi içinden yapılan atışlar ise iki
sayıdır. Sayıdan sonra karşı takım pota altından oyunu başlatır. Kenar
çizgisinin dışında topu alan oyuncu, beş saniye içinde alandaki takım
arkadaşlarından birine atarak topu oyuna sokmak zorundadır. Topu alan oyuncunun
ise, 10 saniye içinde topu karşı yarı alana taşıması gerekir. Bunu yapamazsa top
rakip takıma geçer ve rakip takım topu yandan oyuna sokar. Bir takım topu rakip
yarı alana geçirdikten sonra, topu bir daha kendi alanına geri taşıyamaz. Bunu
yaparsa bir kuralı çiğnemiş olur.
Faul ve kural çiğneme
Faul: Basketbol oyununda fauller kişisel ve teknik faul olarak ikiye
ayrılır.Karşı takımın oyuncusunu tutmak, itmek, çelme takmak gibi hareketler
kişisel faullerdir. Kişisel fauller de üçe ayrılır. Kasten ve belirgin biçimde
yapılmamış faullere olağan fauller denir. Rakip takımın iki oyuncusunun aynı
anda birbirine faul yaparsa, karşılıklı faul olur. Bir takımın iki oyuncusunun
karşı takımın bir oyuncusuna aynı anda faul yapması da çoklu faul olarak
adlandırılır. Fauller, kenar çizgisinden oyuna sokulmak üzere topun karşı takıma
verilmesi ya da karşı takımın serbest atışlar kullanması biçiminde
cezalandırılır. Kasıtlı faullerde iki serbest atış hakkı verilir. Serbest atışta
top çemberden geçerse, atışı yapan takım bir sayı kazanır. Serbest atışları,
faul yapılan kişi kendisi kullanmak zorundadır. İki oyuncunun birbirine aynı
anda faul yapması olan çifte faulde, top orta yuvarlaktaki hava atışıyla oyuna
sokulur. Bir oyunda beş faul yapan oyuncu oyun dışı kalır.
Oyunu geciktirmek, potayı tutmak, sportmence olmayan davranışlarda bulunmak ya
da aynı anda oyunda beşten fazla oyuncu bulundurmak gibi durumlarda, hakemler
teknik faul verebilirler. Teknik faul için verilen serbest atışı cezasını, karşı
takımdan herhangi bir oyuncu kullanabilir. Bu serbest atıştan sonra genellikle
atışı yapan takım orta kenar çizgisinden topu oyuna sokar.
Kural çiğneme: Bir basketbol maçında, oyun kurallarına aykırı olan hafif
hatalara kural çiğneme denir. Kural çiğneme durumunda top rakip takıma verilir.
Serbest atış alanında üç saniyeden fazla kalma, çifte sürme, topu yere vurmadan
birden fazla adım atma, topu tekmeleme ya da topa yumrukla vurma, kural
çiğnemedir. Topa son dokunan oyuncu, topu alan dışına çıkardığında ya da top
kendindeyken sınır çizgisine bastığında da kuralı çiğnemiş olur. Topa sahip olan
takım 24 saniye içinde potaya atış yapmak zorundadır. Bu süreyi
değerlendiremezse top karşı takıma geçer.
Oyun süresi ve hakemler
Basketbol karşılaşmalarını, iki ya da üç orta hakem, bir sayı hakemi, bir 24
saniye hakemi ve bir de saat hakemi yönetir. Bazen sayı hakemine bir yardımcı
eşlik eder.
Basketbol karşılaşması, genellikle 10’ar dakikadan oluşan 4 periyottan ve 2
devreden oluşur. İki devre arasında 15 dakika ara verilir. Beraberlik durumunda
beşer dakikalık uzatma devreleri oynanır. Topun kurallara uygun olarak oyuna
girmesiyle karşılaşma saati işlemeye başlar. Herhangi bir nedenle oyun
durduğunda, saat de durur. Hakemin kolunu yumrukla yukarı kaldırması faulü
işaret eder. Açık elin ortasına dikilen işaret parmağı ise mola istendiğini
gösterir. Mola, bir takımın koçunun istediği kısa aradır. Koç takımının
oyuncularına taktik vermek için mola alır. Takımlar bir maç sırasında toplam beş
mola (1.devre:2 ve 2.devre:3) alabilir. Maç uzaması durumunda, her uzatma
devresinde takımlara birer mola hakkı daha verilir.3 saniye arasında topu elinde
tutamaz. Çünkü 3 saniyeyi geçerse maç baştan oynanır hangi takımın elindeyse o
takım sayı kaybeder. Nba de ise periyotlar 12 dakikadan oluşmaktadır.
Kısa Tarihçe
Basketbolü 1891'de Massachusetts'de beden eğitimi öğretmeni James A. Naismith
geliştirdi. Amerikan futbolunu çok sert bulan Naismith, bir salonun karşılıklı
iki duvarına sepet asarak yeni bir oyun oynatmaya başladı. Ama oyunda Amerikan
futbolu topu kullanılıyordu. Başlangıçta dokuzar kişilik iki takımla
oynanıyordu. Basketbol kısa sürede ilgi gördü ve hızla dünyanın öbür ülkelerine
de yayıldı. Basketbol anavatanı Amerika'dan başlayarak yıllar boyu büyüye büyüye
dünyaya yayıldı ve popüler spor dalları arasında kendine yer edindi. Bu spor
kısa sürede ülkemizde de yayıldı ve büyük kitleler tarafından seyredilir hale
geldi.
Basketbol Oyun Süresinde 3, 5, 24 saniyeler nelerdir?
3 saniye
Oyuncular iki durumda cezalandırılır: 1- Bireysel kural ihlalleri 2- Faul
yapılan durumlar. Kural ihlali veya hatası (hatalı yürüme, topun çizgi dışına
çıkması, hücum oyuncusunun üç saniyeden fazla post içinde durması v.b) top
kullanma hakkını karşı takıma verir. Yapılan bireysel fauller (itme, çekme,
vurma, tutma v.b) ise oyuncunun faul cezası almasını sağladığı gibi faulün
yapıldığı yer göz önünde bulundurularak, rakip topu yandan oyuna sokar, ya da
serbest atış yapma hakkı kazanır.
5 Saniye
Her sayı atışından sonra veya hakemin düdüğü çalmasının ardından, oyun ve oyun
zamanı durur. Sayı yiyen takımın pota gerisindeki çizgi arkasından 5 saniye
içinde topu oyuna sokması ile hem zaman hem de oyun tekrar başlar. Oyun içindeki
diğer durumlara göre, hakemin gösterdiği yerlerden, top oyuna sokulur.
24 Saniye
Hücum eden takım, kendi sahasını 8 saniye içinde terk etmek, 24 saniye içinde de
hücumunu tamamlamak zorundadır, aksi halde top kullanma hakkı rakip takıma
geçer.
Sahası
Basketbol, bütün dünyada en çok sevilen sporlardan biridir. Türkiye’de futboldan
sonra en çok basketbol karşılaşmaları izlenir. Basketbol, 19. yüzyılın sonunda
ABD'de oynanmaya başladı. Daha sonra Kanada, Fransa, İngiltere ve dünyanın öteki
ülkelerine yayıldı. 1936'da Olimpiyat Oyunları arasında yer aldı.
Basketbol, çoğunlukla kapalı salonda oynanır. Dikdörtgen biçimindeki basketbol
alanının tabanı sert tahtadan yapılır. Alanın boyutları değişiklik göstermekle
birlikte, ideal boyutlar 26 m x 14 m’dir. Oyun alanı bir orta çizgiyle ikiye
ayrılır. Bu çizginin tam ortasında, orta yuvarlak denen bir daire çizilidir.
Basketbol alanının karşılıklı olarak kısa kenar çizgilerinde birer pota bulunur.
Pota, kenar çizgisinden 1,2 metre içeridedir ve 1,8 m x 1,2 m boyutlarında bir
sac levhadır. Pota üzerinde, yerden 3,05 metre yükseklikte bir sepet vardır.
Sepet, 45 cm çapında demir bir çember ile buna asılı, alt kısmı açık, beyaz bir
fileden oluşur. Basketbol elle oynanır ve atılan top yukarıdan çembere girip
fileden geçerek aşağıya düşünce sayı olur. Basketbol topunun çevresi yaklaşık
75-78 cm, ağırlığı 600-650 gram kadardır.
