EĞİTİCİ BİLGİ

Kompozisyon, insanların duygu ve düşüncelerini sıraya koyup açık, etkili bir biçimde yazma çalışmasıdır.

Yazma ile konuşma birbirlerinden ayrı şeylerdir. Konuşurken ifadeler savruk, duygu ve düşüncelerimiz tutarsız olabiliyor; ama yazarken bu kusurların yazıda bulunması okuyanın net bir şey anlayamamasına sebep olur. Okullarda neden kompozisyon çalışması yaptırılıyor? Her zaman sıkıntılarımızı, duygularımızı konuşarak anlatamayabiliriz. O zaman yazarak kendimizi ifade edebilmeliyiz. Duygularımızı, yazarak insanlarla paylaşmalıyız. 

Şimdi sizlere, kompozisyon yazarken dikkat etmeniz gereken noktalar hakkında aklınızda kalacak kısa bilgiler vereceğiz.

Okumak

Başarılı bir kompozisyon yazabilmenin yolu çok okumaktan geçer. Okuma, kişiye düşünce zenginliği, sözcük zenginliği ve anlatma yeteneği kazandırır. İnsanın hayal dünyası, bildiği sözcüklerle sınırlıdır. Ne kadar geniş sözcük dağarcığına sahipseniz, hayal dünyanız o kadar geniş olur. Ayrıca okuyarak bir yazıya nasıl başlandığını, yazının nasıl geliştirilip sonlandığını görmüş olursunuz.

Dilin Kurallarını Bilmek

Yazı dilinin kendine özgü ilkeleri vardır. Konuştuğumuz gibi yazamayız. Yazarken dil bilgisi kurallarını göz ardı etmemeliyiz. Sözcüklerin anlam inceliğine dikkat edilmeden kullanılması dil yanlışlığına yol açar. Ayrıca dilimizi zenginleştiren deyimlere ve atasözlerine hâkim olmak, sözcüklerin gerçek ve mecaz anlamlarını bilmek yazarken bizlere güç verecektir.

Gereksiz Sözcük Kullanmama

Bir önceki maddeyle de ilgili olan önemli bir problem de gereksiz sözcük kullanımıdır. Gereksiz sözcük kullanmak bir anlatım kusurudur. Bu yüzden, yazarken gereksiz sözcük kullanımından uzak durmalıyız.
Yazarken mümkün olduğu kadar kısa cümleler kurun. Cümlelerinizi bağlaçlarla veya fiilimsilerle uzatmayın. Çünkü uzun cümlelerde, anlatmak istediğiniz düşünceyi toparlamanız güçleşir.

Düşünmek

Uzun uzadıya araştırmak anlamına gelen düşünmek, yalnızca insanlara özgü bir özelliktir.
İyi konuşup yazmak için mutlaka düşünmek gerekir. Yazmaya başlamadan önce konu üzerinde düşünmelisiniz.
 

Kompozisyon Yazmada Uygulanacak Plan

Konunun Belirlenmesi

Konu; üzerinde söz söylenen, yazı yazılan her şeydir. Bu yüzden açıklayacağınız konuyu net olarak belirlemelisiniz.

Konunun Sınırlandırılması

Kompozisyonda konunun sınırlandırılması en önemli adımdır. Örneğin, "tasarruf" la ilgili bir yazı yazacaksınız. "Tasarruf" oldukça kapsamlı bir konu. Siz, kendinize göre açıklayabileceğiniz yönü belirleyin. Çünkü tasarrufun birçok türü var: zaman tasarrufu, enerji tasarrufu, para tasarrufu, ekmek tasarrufu, güç tasarrufu...

Konunun, anlatacağınız yönünü belirledikten sonra giriş, gelişme ve sonuç paragraflarında nelerden bahsedeceğinizi düşünün. Bu planı yaparken konudan uzaklaşmamaya çalışın.

Giriş Paragrafı

Okuyucuya konuyu tanıtmak, okuru konuya yöneltmek amacı taşır. Bu yüzden giriş paragrafının etkili olması gerekir.

Gelişme Paragrafı

Giriş paragrafını açıklayıp geliştiren paragraftır. Birden çok paragraftan oluşabilir. Gelişme paragrafında konuyla ilgili örnekler, atasözleri veya özdeyişler verilebilir.

Sonuç Paragrafı

Önceki paragraflarda anlatılan düşüncelerin toparlanıp bir iki cümle ile ifade edildiği paragraftır.

Yazının Başlığı

Başlık, bir yazının kimliğidir. Parçada anlatılanları çağrıştırır nitelikte olmalıdır. Konuya ve ana düşünceye paralel olmalıdır. Fazla uzun olmamalı, birkaç sözcükten oluşmalıdır.

Yazım ve Noktalama

Bir yazıya estetik nitelik kazandıran, yazının görünümüdür. Büyük harflerin yerli yerinde kullanılmasına, ayrı veya bitişik yazılması gereken sözcüklere dikkat edilmelidir. Noktalama işaretleri, yazıya hem canlılık verdiğinden, hem de yazıda anlam karışıklığını önlediğinden bu işaretleri yerli yerinde kullanmalıyız.