EĞİTİCİ BİLGİ

Türk Kültürünün Çevre Kültürlerle ilişkileri

1) Türk-Çin Münasebetleri :

Orta Asya Türklerini en çok ilişki kurdukları devlet Çin’dir. Türklerin Çin topraklarına akınlar düzenlemesi toprak elde etmekten ziyade göçebelik hayatının zorlamasından
günlük ihtiyaçları karşılama zaruretinden kaynaklanıyordu. Zaten iki millet arasında büyük savaşlar yapılmamıştır. Aksine her devride artan ölçülerde ticaret yapılmıştır. Türlerin at kültürü ve Gök-Tanrı inancı Çin kültürünü etkilemiştir. Hunlar zamanında iki ülke arasında yapılan antlaşmayla ticaret resmîleşmiştir. Göktürkler döneminde bu ticaret devam etmiş hatta Göktürk sınır kasabaları ortak pazar yeri olarak kullanılmıştır. Bu resmi ticaret süreci Uygurlar döneminin sonlarına kadar sürmüştür. Ticaret genellikle
takas usulüyle yapılmış Türkler Çinlilere at satıp karşılığında ipek buğday demir gibi mallar almışlardır.

2 ) Türk-Moğol Münasebetleri

Moğol soyundan gelen Kitanlar hayvan sürülerini damgalama kımız yapma karpuz yetiştirme gibi bazı kültürel olguları Uygurlardan öğrenmişlerdi. Üzerinde Uygur hükümdarlarının mührü bulunan Kamdu denilen ve ticarette para yerine kullanılan bez parçaları Kitan başkentinde de geçerliydi. Ayrıca Uygur yazısı ve hükümdarlık unvanları da Kitanlara geçmişti. Türklerle Moğollar arasındaki coğrafi yakınlık kültürel alanda da etkili olmuştur. Cengiz Han’ın kurduğu Moğol Devletinde birçok Uygur görev almış “bahşi” denen Uygur hocalar Moğol prenslerine ders vermişlerdir. Bu durum kültürel etkileşimi arttırmıştır. Cengiz Yasası’nın oluşmasında Uygur kanunlarının önemli bir etkisi vardır. Ayrıca Türk askeri terimlerinin ve askeri teşkilatının da önemli bir bölümü Moğollarda olduğu gibi görülmektedir.

3) Türk-Arap Münasebetleri:

Türklerin Araplarla ilk ilişkileri Sasani Devleti aracılığıyla islamiyetten önce
başlamıştır. islami devirde Hz. Ömer zamanında Müslümanların Nihavend Savaşı’nda Sasanileri yenmesi islam ordularının Horsan’a kadar yayılmasını sağladı. Böylece Göktürklerle Müslümanlar karşı karşıya geldiler. Emeviler döneminde ilişkiler daha da arttı. Araplarla Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı’nda Karluklar Araplara yardım ettiler. Abbasiler döneminde Türkler kitleler halinde Müslüman olarak Abbasi ordusunda görev aldılar. Karşılıklı kültür alışverişi hızlandı. Türk idari ve askeri sisteminin tesirleri arttı.

4) Türk-iran Münasebetleri :

Türklerin iranlılarla ilişkileri Göktürkler zamanında yoğunluk kazanmıştır.
ilişkilerin odak noktası ipek Yolu hakimiyeti mücadelesidir. Göktürkler Bizanslılarla anlaşarak iran’a akınlar düzenlemiş Belh ve Kunduz şehirlerine kadar ilerlemişlerdir. iranlı Soğdlar çok eski dönemlerden beri Orta Asya içlerine dağılarak ipek Yolu üzerinde koloniler kurmuşlar böylece ticaretin gelişmesine ve Türklerin Batı hakkında bilgilenmelerine katkıda bulunmuşlardır.