Japonya Eğitim Sistemi
JAPONYA EĞİTİM SİSTEMİ
Okul müfredatları Japon
toplumunun ve kültürünün temel değerlerinin
öğretilmesine adanmıştır. Sistemin temel özelliği yüksek
okullaşma oranı ve derslere devam “zorunluluğudur”.
Japonya’da ilköğretim 6 yıl süreli ilkokul ve 3 yıl
süreli ortaokul olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır.
6-14 yaş arası İlköğretim zorunlu ve ücretsizdir. Japon
okullarında karma eğitim yapılmaktadır.
İLKOKUL
Japonya’da 6 yaşını dolduran her çocuk 6 yıl süren
ilkokula başlar. 2003 yılı itibariyle 23,633 (73 devlet,
23,381 mahalli, 179 özel) ilkokul bulunmaktadır. Öğrenci
sayısı toplam 7,226,911 (E: 3,697,357, K: 3,529,554)
dür.
İlkokulun amacı, toplumun/ulusun bir bireyi olarak,
sağlıklı sosyal yaşama sahip olabilmesi için gerekli
olan temel bilgi, beceri ve aklı kazanmasına yardımcı
olmaktır. Aynı zamanda, çocuğun insancıl yönünü
zenginleştirerek, diğer çocuklarla etkileşimi
aracılığıyla kendi cazibesinin ve bireyselliğinin
farkına varmasını, kendine güven duymasını sağlamak
diğer bir amaçtır.
Japonya’da öğretim yılı 1 Nisan’da başlar ve 31 Mart’ta
biter. Nisan-Temmuz ortası, Eylül – Aralık sonu ve Ocak-
Mart sonu olmak üzere üç dönem halinde yapılır. Fiili
olarak eğitim yapılan gün sayısı 210 gündür. Buna birçok
okulun, okul festivalleri gibi sosyal aktiviteler için
ayırdığı yaklaşık 30 günlük dönem dahil değildir. (Yılda
toplam 240 gün).
Tam gün eğitim yapılır. Sabah 8:30 ‘da ders başlar,
15:50’de biter. Dersler 45 dakikadır. Okul 5,5 gündür
(cumartesi yarım gün).
Her sınıf bir tek öğretmen tarafından yürütülür ve o
öğretmenin sorumluluğundadır. Yıllık ders saati sayısı
1.Sınıfta 850 (haftada 25 saat), 2.sınıfta 910 (haftada
26 saat), 3.sınıfta 980 (haftada 28 saat), 4.,5.ve
6.sınıflarda ise 1015 (haftada 29 saat) saattir.
İlkokulda Japonca, sosyal çalışmalar, matematik, fen
bilgisi, müzik, resim ve el sanatları, ev işleri ( 5.ve
6.sınıfta ), beden eğitimi , ahlâk eğitimi ve özel
faaliyetler dersleri verilir.
Devlet ilkokullarının çoğunda üniforma yoktur ancak
ayırt edilebilmeleri için şapka veya sembol taşımaları
gerekmektedir.
İlkokulların % 98’inde devletin finanse ettiği öğle
yemeği verilmektedir. Öğretmenler tarafından verilen
yemekte ayrıca informal olarak beslenme ve sağlık, yeme
alışkanlıkları konularında eğitim verilmektedir.
Okulların % 90’ında jimnastik salonu, % 75’inde yüzme
havuzu bulunmaktadır. Bütün okullarda eğitim amaçlı
Japon Televizyon Kurumu (Nippon Hosa Kyokai) tarafından
mükemmel bir şekilde hazırlanmış radyo ve televizyon
sistemi mevcuttur. Yeni reform çalışmaları kapsamında
sınıflara bilgisayar ve internet erişimi sağlanmaya
çalışılmaktadır
ORTAOKUL
Ortaokullar zorunlu eğitimin son kısmı olup 3 yıl
sürmektedir. 7-8 ve 9.sınıfları kapsar. 2003 yılında
toplam okul sayısı 11,134 dür(76 devlet, 10,358 mahalli,
700). Öğrenci sayısı ise toplam 7,226,911 dir (E:
3,697,357, K: 3,529,554).
Ortaokulların amacı, ilkokul ile benzerlik
göstermektedir; toplumun/ulusun bir bireyi olarak,
sağlıklı sosyal yaşama sahip olabilmesi için gerekli
olan temel bilgi, beceri ve aklı kazanmasına yardımcı
olmaktır. Diğer bir amacı, çocuğun insancıl yönünü
zenginleştirerek, bireyselliğinin farkına varmasını ve
kendini geliştirmesini, kendine güven duymasını
sağlamaktır.
Devlet okullarında öğrencilerin saç ve kıyafetleri,
ortaokullarda düzenlenmektedir, üniforma giyme
mecburiyeti vardır. Kılık kıyafetle birlikte davranış,
tutum ve beklentilerde görülen değişiklikler
ortaokulların ciddiyetini göstermektedir. Japon
ilkokullarının çok disiplinli olduğu görülmekle
birlikte, ortaokullar ilkokullara oranla çok daha ciddi
ve çok daha disiplinlidir.
Ortaokul binaları ilkokul ve liselerden ayrıdır ancak,
örgütlenme ve fiziksel ortamlar benzerdir. Araç gereç
donanımı ilkokullara oranla daha azdır. Yine de
okulların P sinde bilgisayar mevcuttur ve bu oran
hızla artmaktadır. Yönetim şekli ilkokulla aynıdır.
Haftalık ders saatleri 30 saattir. Ders süreleri 50
dakikadır. Derslere göre öğretmenler değişir. Her
sınıfın bir danışmanı bulunur.
Ortaokulda şu dersler verilir: Japonca, sosyal
çalışmalar, matematik, fen bilgisi, müzik, güzel
sanatlar, sağlık ve beden eğitimi, endüstriyel sanatlar
ve ev işleri, ahlak eğitimi, özel faaliyetler, İngilizce
ve seçmeli dersler
1992-1993 eğitim yılında yürürlüğe giren yeni eğitim
sistemiyle Japon kültür ve tarihine, vatandaşlık
bilgisine ve ülkenin uluslararası toplumdaki konumuna
daha fazla ağırlık verilmektedir.
Genel olarak eğitimde analiz, araştırma ve kritik düşünme yerine ezber ve tekrara dayalı somut bilgiye önem verilmektedir. Öğretimin merkezi öğretmendir. İlkokulda olduğu gibi, öğrenciler kabiliyetlerine göre ayrılmazlar, bütün öğrencilere aynı eğitim verilir. Öğrenciler her üç dönem sonunda üç sınava girerler. Sonuçlar öğretmenin genel değerlendirmesi ve öğrencinin günlük performansı ile birlikte bir karta işlenerek velilere bildirilir.
ORTA ÖĞRETİM
JAPONYA
Lise eğitiminin zorunlu, daha da önemlisi eğitimin ücretsiz olmamasına rağmen
ortaokul mezunlarının % 95’i liseye devam etmektedir. Özel liselerin toplam
liselere oranı % 24’dür. Özel okul ücretleri devlet okullarının ücretlerinin
yaklaşık olarak iki katıdır. Gayri resmi olarak başarı oranlarına göre sıralanan
liselere giriş sınavladır.
2003 SAYILARI
LİSE
TEKNİK OKULLAR
MESLEK LİSELERİ
TOPLAM OKUL
5,450
63
3,439
DEVLET OKULU
15
55
90
MAHALLİ OKUL
4,117
5
208
ÖZEL OKUL
1,318
3
3,141
TOPLAM ÖĞRENCİ
3,809,801
57,875
786,135
ERKEK ÖĞRENCİ
1,927,499
47,660
361,949
KIZ ÖĞRENCİ
1,882,302
10,215
424,186
Lise eğitiminin amacı, öğrencinin, kendi yaşamının anlamının farkına varması;
mesleğini seçebilecek akıl ve beceriyi kazanması, toplumu daha derinlemesine
anlaması olanağını sağlamaktır. Sunulan çeşitli olanaklardan, öğrencilerin
ilgileri doğrultusunda yaptıkları seçimle ilgili temel özellikleri öğrenmeleri
için öğrencilerin yönlendirilerek ve yüreklendirilerek, kişiliklerinin
gelişmesine ve bağımsızlıklarını kazanmalarını sağlamak diğer amaçlardır.
Liseler üç çeşittir:
1- Tam gün eğitim yapan ve üç yıl süren lise,
2- Çalışan gençlere yönelik yarım gün eğitim yapan ve dört yıl süren lise,
3- Okuldan uzakta olanlar için, en az dört yıllık mektupla öğretim lisesi.
Ders programları, üniversiteye hazırlanacak öğrencilere ve teknik yüksek
okullara devam etmek isteyen öğrencilere göre farklılık göstermektedir. Ancak,
öğrencilerin % 70’inden fazlası üniversite sınavına girmektedir. Lise
öğrencilerinin en büyük sorunu üniversite giriş sınavlarıdır. Sıkı bir hazırlık
gerektiren sınav öğrencilerin sosyal yaşamlarının belirleyen en büyük ve en
önemli faktördür.
İlk yılda ağırlıklı olarak Japonca, İngilizce, matematik ve fen bilimleri
dersleri verilmektedir. İkinci yılda öğrencilerin tercihlerine ağırlık
verilmekte ve bireysel başarı durumuna göre dersler verilmektedir. Liselerden
mezuniyet oranı % 90, öğrencilerin derslere devamsızlık oranı % 2-2.5
civarındadır.
Yüzlerce çeşit teknik lise mevcuttur ve en popüler bölümler: bilgi
teknolojileri, denizcilik, balıkçılık, ticari İngilizce ve endüstriyel
alanlardır. Diğer yaygın meslek eğitimi alanları: ev ekonomisi, Tarım (tarım
ürünlerinin dağıtımı ve personel değerlendiesi, biyoteknoloji, global çevresel
konular, besin endüstrisindeki gelişmeler, çiftlik ve dağ köylerinde hafta sonu
aktivitelerini yeniden canlandırılması), İmalat sanayii(teknolojik yenilikler),
Ticaret, Deniz ürünleri endüstrisi, Hemşirelik, Sosyal refahın felsefesi ve
anlamı, Bilgi çalışmaları (information studies) vs.
Teknik okullarda eğitim tam gün ve beş yıl sürelidir. Mezunlar teknisyen
olmaktadır.
Tamamı üniversite mezunu olan öğretmenlerin % 20’si bayandır. Okul idaresi
öğrencilerin okul dışı sosyal faaliyetlerinin dahi düzenlenmesinde etkin rol
alabilmektedir.
ÜNİVERSİTEYE
GİRİŞ SINAVI
JAPONYA
Üniversiteye giriş, üniversite giriş sınavında alınan başarı puanına göre
belirlenmektedir. Sınav sonucunda öğrencilerin büyük bir kısmı özel
üniversitelere gitmesine rağmen tarihsel olarak özellikle Tokyo ve Kyoto
üniversitelerinin başarıları ve Japon liderlerin birçoğunun bu okullardan mezun
olmuş olması gibi nedenlerden dolayı devlet üniversiteleri daha prestijlidir.
Üniversite giriş sınavı iki aşamalı olarak yapılmaktadır. Birinci basamak sınavı
ulusal düzeyde baraj niteliğindedir. İkinci sınav ise öğrencilerin girmek
istedikleri üniversite idaresi tarafından yapılmaktadır. Talebin yüksek olduğu
bazı üniversiteler birinci basamak sınavı sonuçlarına göre değerlendirme
yapmaktadırlar. Sınavda başarılı olamayan öğrenciler ertesi yıl sınava
hazırlanıp tekrar girmektedir. Bu öğrencilere RONİN denilmektedir.
YÜKSEK ÖĞRETİM
JAPONYA
2003 yılında toplam 702 (100 devlet, 76 mahalli, 526 özel) üniversitede;
2,803,901 (E:1,716,518, K: 1,087,383) öğrenci eğitim görmektedir. Öğrencilerin %
40’ı sosyal bilimlerde, % 19’u mühendislik bilimlerinde, ’i edebiyat ve
%7’side eğitim bilimlerinde okumaktadır.
Yüksek öğrenim üniversiteler, yüksek okullar ve teknik okullar olmak üzere üç
çeşittir. Üniversite harçları oldukça yüksektir; vakıflar, yerel yönetimler,
hükümet burs ve kredi şeklinde finansal destek sağlamaktadır.
Üniversiteler (Daigaku), lisans ve lisans üstü eğitim vermektedirler. 6 yıl
süren tıp ve diş hekimliği hariç diğer okullar 4 yıllıktır; sonunda bakelorya
(diploma) alınır. Master, 4 yıllık bakelorya sonrası iki yıl, doktora ise beş
yıl sürelidir. Tıpta doktora bakelorya sonrası 4 yıldır.
Yüksek okullar (Tanki-daigaku), lise mezunlarına yönelik 2 ya da 3 yıllık
eğitimi kapsar.
VE TÜRK EĞİTİM SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI:
Japon ve Türk eğitim sistemlerindeki ilköğretim kademeleri okula başlama yaşı,
verilen dersler, okul yönetimi, öğretim yöntemleri, sınıf geçme, karma eğitim
yapılması gibi özellikler açısından benzerlik göstermektedir.
Belirgin farklılıklar ise şöyle sıralanabilir:
İlköğretimin dokuz yıl olması
İlkokulda yabancı dil dersinin verilmemesi, 7.sınıftan itibaren verilmesi
Yıllık işgünü sayısının yüksek olması
Eğitim-öğretimin üç dönem halinde uygulanması, çok uzun süreli ( 2-3 ay gibi )
tatillerin olmaması
Eğitimin hem merkezi hem de yerel bir özellik taşıması
Eğitimin finansmanına yerel yönetimlerin de ortak olması
Ailelerin ve Milli Eğitim Bakanlığının çocukların eğitimine büyük önem vermesi
Çok çalışma anlayışının egemen olması
Ahlâk eğitimine okulun ilk gününden itibaren ağırlık verilmesi
Ana okulundan itibaren kişilik gelişimi, kendine güven duyma, çevreye ve topluma
karşı sorumlu olma eğitiminin verilmesi
Okullaşma ve okur-yazar olma oranının yüksek olması
Bu farklılıklar kapsamında Türkiye’nin ilköğretim sistemi için bazı öneriler:
- İlk olarak Türkiye’de 180 gün olarak uygulanan yıllık işgünü sayısının
artırılması söylenebilir.
Ayrıca bir çok gelişmiş ülkede olduğu gibi eğitim-öğretimin iki değil de üç
dönem halinde yapılması da öğrencilerin çok uzun süre okuldan uzak kalarak
okuldan soğumalarına engel olabilir.
- Yabancı dil dersinin ne zaman verileceği sorunu. Japonya’ya 7. sınıftan
itibaren başlanmaktadır. Üç yıllık ortaokul süresince öğrenciler iyi düzeyde
İngilizce öğrenmektedirler. Liselere giriş sınavında yer alan alanlardan biri
İngilizce’dir. Oysa ülkemizde 4.sınıftan itibaren verilmeye başlanılan
İngilizce’den istenilen sonuç alınamamaktadır. 8. sınıfı bitiren bir öğrencinin
İngilizce seviyesi sadece birkaç sık kullanılan kalıp ve cümleden ibaret
kalmaktadır. İngilizce öğretiminin daha önceden olduğu gibi 6. sınıftan itibaren
başlatılması , 4. ve 5. sınıflardan bu dersin kaldırılması, bunun yerine
Türkçe’nin öğretimine ağırlık verilmesi daha faydalı olacaktır.
- Eğitimin yerel yönetimler tarafından da yapılmasına değinebiliriz. Japonya
gibi birçok ülkede yerel yönetimler eğitim kurumları açabilmekte ve bunları
yönetmektedirler. Böylece devletin yükü azaltılmış olmakta, yerel yönetimlerin
de katkısıyla eğitimin maddi imkanları artmış olmaktadır. Eğitimin kalitesinin
yükselmesine de olumlu etkileri bulunmaktadır. Ayrıca yerinden yönetimin birçok
faydasından da istifade edilmektedir. Türkiye’de uygulanan aşırı merkeziyetçi
sistemin olumsuzluklarından böylece kurtulunabilir.